Sieraden voor de goden bij de tempel van Empel
Voor sommige gevers gold zeker dat je de god moet bedanken met iets moois. Dus schenk je een sieraad. Bijvoorbeeld een ring; daarvan zijn er bij de tempel van Empel een twintigtal gevonden. De ringen zijn van ijzer, brons, zilver en één zelfs van goud. Een aantal heeft een gesneden steen.
De afbeeldingen tonen dieren, zoals een hond op de bovenste van deze drie ringen. Op andere zijn ruiters te zien. Maar ook goden en godinnen komen veelvuldig voor. Zo laat de onderste van deze ringen links en rechts een gevleugelde overwinningsgodin (Victoria) zien, die beide een krans hangen aan een tropaeum tussen hen in. Dat is een paal waarop de buitgemaakte wapens en het harnas van de verslagen vijand hangt. Allicht was de afbeelding wat de drager voor zichzelf wenste: de overwinning! Er zijn enkele sieraden gevonden waarvan we denken dat die ook door vrouwen geschonken kunnen zijn. Maar dat zal toch niet gelden voor ringen als deze: de afbeeldingen hebben teveel met de strijd te maken.
Drie ringen van ijzer met een gesneden steen of glaspasta. Datering: 1e eeuw na Chr.
Mooi en lekker
Uit dezelfde kuil waarin de ringen werden gevonden, komt het halssnoer van barnstenen kralen. We weten niet of het door een vrouw of een man is gedragen. Barnsteen is fossiele, versteende hars van naaldbomen. Het wordt vooral gevonden in het Oostzeegebied. Het kostbare materiaal werd door de Romeinen ook gebruikt om beeldjes van te maken. Een dergelijk beeldje van de god Bacchus is gevonden bij Esch. Een klein bronzen flesje bevatte waarschijnlijk welriekende olie of balsem. Als onderdeel van het toiletgerei zal het de eigenaar of eigenaresse vast veel genoegen hebben gedaan. Zulk genoegen werd de god blijkbaar ook gegund: flesje met inhoud zal een zeer persoonlijk wijgeschenk zijn geweest.
Een snoer met barnstenen kralen, plus enkele van glas. De koperdraad is modern.
Een klein, bronzen flesje (ca. 10 cm hoog) uit 1e eeuw na Chr.
Een persoonlijk geschenk
Een fibula (mantelspeld) was voor degenen die in de tempel van Empel een geschenk aan de god kwamen brengen, meer een persoonlijk sieraad dan zo maar een knoop aan de jas. Dat mogen we wel concluderen uit het grote aantal fibulae dat teruggevonden is: rond de 500 exemplaren! Als je de god iets waardevols wil geven, geef je iets van jezelf. Een fibula was blijkbaar zoiets. Dat ze toevallig waren blijven zitten aan een kledingstuk dat geofferd werd – zoals ook wel door archeologen is geopperd- is dan ook onwaarschijnlijk. Bovendien is een aantal opzettelijk verbogen voordat ze in de grond kwamen; ze zijn onklaar gemaakt voor gebruik in deze wereld. In archeologen-termen: hier is sprake van rituele depositie.
Het overgrote merendeel van de fibulae is van brons, enkele zijn van zilver. Ook zijn er een paar ijzeren, maar die zullen er allicht meer zijn geweest: ijzer is in de bodem van Empel vaak vergaan, tenzij het goed van de lucht afgesloten bleef zoals in de vulling van de waterputten.
Soms zeggen de mantelspelden ons iets over de identiteit van de schenker: sommige zijn bij uitstek gebruikt door militairen, andere horen meer bij vrouwenkleding. Toch zal de meerderheid van de fibulae wel door veteranen aan Hercules Magusanus zijn gewijd.
Een zogenaamde ogenfibula.
Fibula van het zogenaamde Aucissa-type: deze vorm komt bij uitstek voor in militaire context. Ze is veel gevonden in de legerkampen langs de limes.
Fibula in de vorm van een dolfijn.
Zilveren fibula; de eraan bevestigde ring is een aanduiding dat deze fibula door een vrouw werd gedragen. Aan de ring was een kettinkje bevestigd.
Reconstructie van fibula met ring. Aan de ring is een kleine ketting bevestigd.
Zie ook
Kijk voor andere verhalen, vondsten en vindplaatsen op: Romeinen in 's-Hertogenbosch.
