Nooit gebouwd: Een draak van een fontein

In 1894 overleed de commissaris van de Koningin jonkheer Bosch van Drakestein. Hij liet een voor die tijd aanzienlijke erfenis van 10.000 gulden na aan het stadsbestuur. Dit geld was bedoeld voor de oprichting van een fontein op een belangrijke plek in de stad. Het uiteindelijke resultaat kennen we nu als de ‘Drakenfontein’ of ‘De Draak’ op de Stationsweg. Aan de bouw van deze fontein gingen wel veel jaren van gedoe vooraf.

Gezicht op de Koninginnenlaan met rechts de Drakenfontein. Foto uit 1938.

Erfenis

Bosch van Drakestein wilde dat zijn erfenis zou bijdragen aan het stadsschoon, maar ook aan het algemeen nut; de fontein moest voorzien worden van drinkwater. Verder wilde hij met de fontein zijn overleden familie herdenken. Het monument moest een herinnering zijn aan zijn op 16-jarige leeftijd overleden tweelingdochters en zijn enkele jaren later van verdriet gestorven vrouw.

Prijsvraag

Het Bossche gemeentebestuur nam in 1890 de erfenis dankbaar in ontvangst. Het bestuur besloot wel nog even te wachten met de realisatie totdat de gekozen locatie, de nieuwe wijk Het Zand, meer tot ontwikkeling was gekomen. Daar werd op dat moment de Stationsweg gebouwd, ontworpen door stadsarchitect J. Dony. Het duurde nog vijf jaar voordat de gemeenteraad besloot dat het tijd was voor de bouw van de fontein. De raad schreef een prijsvraag uit en plaatste deze in verschillende dagbladen. Voor de eerste prijs en het te realiseren ontwerp was een geldprijs van 500 gulden beschikbaar, voor de tweede prijs 300 en voor de derde prijs 100 gulden.

Er waren een aantal praktische eisen voor het ontwerp. Zoals eerder genoemd moest de fontein de familie van Bosch van Drakestein herdenken. Verder moest rekening worden gehouden ‘met hare strekking tot het verschaffen van drinkwater aan de ingezetenen’. De deelnemers werden verder geheel vrijgelaten ‘voor wat betreft den vorm en het karakter aan het monument te geven’. Duurzaamheid was in 1899 ook al een thema, want de fontein moest ‘worden samengesteld uit materiaal omtrent welke duurzaamheid ter plaatse geen twijfel bestaat’.

De eerste prijs

Het is niet meer bekend hoeveel inzendingen er uiteindelijk binnenkwamen. Wel weten we dat er in ieder geval een eerste, tweede en derde prijs zijn uitgereikt. Met vier stemmen voor en één tegen werd de eerste prijs uitgereikt aan de gebroeders Oscar en Henri jr. Leeuw uit Nijmegen. Bij de bekendmaking werd echter ook vermeld dat het winnende ontwerp niet uitgevoerd zou worden.

Stadsarchitect J. Dony vond de ‘moderne’ stijl van het prijsvraagontwerp namelijk totaal niet passen bij de op dat moment al weer ouderwetse, zuiver eclectische stijl die hij had gebruikt in de gevelwanden van de Stationsweg. Het was dan ook zijn tegenstem die unaniem jurybesluit voorkwam en bovendien sprak hij zijn veto uit toen het ging om de uitvoering van de eerste prijs. De gemeenteraad vond dat de bouw van de fontein al veel te lang op zich had laten wachten en daarom kreeg - opmerkelijk genoeg - Dony zelf de opdracht om een passend ontwerp te maken!

Het nooit gebouwde winnende ontwerp van de gebroeders Leeuw.

Dit artikel verscheen eerder in Bossche Kringen.

Symbool van de stad

Zo verscheen enkele jaren later dan gepland dan toch het door Bosch van Drakestein bedoelde monument, door Dony ontworpen. ‘De Draak’ is inmiddels een beschermd rijksmonument en bovendien een herkenbaar symbool van de stad. De fontein overleefde wonder boven wonder de bevrijding in 1944 en allerlei vormen van vandalisme. Het is een niet meer weg te denken onderdeel van het Bossche stadsgezicht geworden.

Hoewel de fontein rond 1900 aan de duurzaamheidsvoorschriften voldeed, blijkt hij na 115 jaar toch een restauratie nodig te hebben. Het wordt een klus die een tikkeltje duurder gaat uitvallen dan de toen beschikbare 10.000 gulden van de oorspronkelijke erfenis…

De Drakenfontein tijdens de Tweede Wereldoorlog, Oktober 1944.