Lei met heiligensymbolen

Schijf van leisteen met een ingekraste afbeelding van een Christushoofd en de symbolen en namen van de heiligen Agatha, Catharina en Barbara (vlnr.). 
Datering: eerste kwart 16de eeuw
Opgraving Boerenmouw, 1989

Aan het eind van de 15de en de eerste helft van de 16de eeuw verschijnen er religieuze symbolen op aardewerk dat in 's-Hertogenbosch wordt gevonden. Het gaat dan vooral om symbolen voor Maria en de vrouwelijke heiligen Catharina, Barbara en Agatha. Vooral de verering van Agatha lijkt specifiek voor 's-Hertogenbosch en omgeving te zijn geweest.

Catharina, Barbara en Agatha zijn drie vrouwelijke heiligen die in de 3de eeuw na Christus overgingen naar het nieuwe christelijke geloof en om die reden ter dood werden gebracht. Ze worden altijd afgebeeld met de attributen waarmee ze gemarteld en gedood zijn.

Catharina werd door keizer Maxentius veroordeeld tot  radbraken door middel van twee raderen. Toen een engel dit verhinderde door de raderen te laten springen, werd ze met een zwaard onthoofd. Op het sgrafittobord hierboven zijn de raderen en twee zwaarden afgebeeld.

Barbara werd door haar eigen vader in een toren gevangen gezet en daarna gemarteld en onthoofd.
Op het bord hierboven is de toren haar symbool.

Agatha stierf de marteldood rond het jaar 250 na Christus door haar over gloeiende kolen te sleuren, nadat haar eerst de borsten waren afgeknepen. Op de kan hierboven staat rechts de tang afgebeeld als haar symbool. Op de lei is er nog een borst tussen de tang getekend.

Dat deze symbolentaal erg leefde in het 's-Hertogenbosch van rond 1500, blijkt wel uit de koorschildering in de Sint Janskerk, waar eveneens deze drie heiligen zijn afgebeeld. Van links naar rechts zijn dat Catharina met de raderen, Barbara met de toren en Agatha met de tang en tussengeklemde borst.

De voorstelling op de hierboven afgebeelde lei staat dus in een rijke traditie, maar het materiaal is toch wel uniek. Er is geen tweede exemplaar bekend en vermoedelijk betreft het een voorwerp voor eigen gebruik. Het (ongebruikelijk) toegevoegde hoofd van Christus kan hieruit verklaard worden. Door het gat middenin de lei kan het ergens aan of op bevestigd worden.

Op de achterzijde van de lei staat een schetsmatig ruiterfiguurtje gekrast. Als ook deze een religieuze betekenis zou moeten hebben, kan men denken aan St.Joris en de draak, maar dat is onzeker.