Elisa Mulder: Amateurfotograaf rond 1900

Elisa Mulder werd in 1860 geboren als dochter van Paulina Herzet en Johannes Mulder. Dit echtpaar kreeg in totaal zeven kinderen. De familie woonde aan Hinthamerstraat 45 (“De Blauwe Sluier”). Daar had ze een winkel in godsdienstige artikelen, kunstbloemen en door Johannes gemaakt houtsnijwerk. Ook had het gezin een kleine drukkerij voor devotie prentjes.

Toen in 1906 hun ouders waren overleden, verdeelden de kinderen de erfenis. De ongetrouwde Elisa kocht samen met haar, ook vrijgezelle, zuster Maria de broers en zussen uit. Samen zetten ze de winkel voort. Ook na de dood van Maria in 1922 bleef Elisa de winkel runnen. Een grote brand in 1927 legde een groot deel van het pakhuis in de as. In 1929 stopte Elisa met de winkel. Ze verhuurde het gebouw en verhuisde naar de Vughterstraat. Daar overleed ze op 20 mei 1937.

Stereofotografie

Naast haar werk in de winkel vond Elisa tijd om te fotograferen. Haar specialiteit lag in stereofotografie. Elisa maakte twee foto's vanaf een iets verschillend standpunt met een stereocamera. Deze foto's werden naast elkaar afgedrukt en daarna in een stereoscoop gedaan. Dit was een soort bril met ruimte bij de ogen voor de twee afbeeldingen. Bij het opzetten van de bril, ontstond een afbeelding met diepte. Dit noemt men nu 3D.

Voorbeeld van een stereo-opname van Elisa Mulder. Hier is duidelijk te zien dat de foto’s niet hetzelfde zijn, maar vlak na elkaar zijn gemaakt. De foto rechts is iets meer naar links genomen.

Voorbeeld van een stereoscoop. (Wikimedia Commons)

Dagelijks leven

Het dagelijks leven was een favoriet onderwerp van Elisa. Straten, parken en de Markt werden regelmatig door haar vastgelegd. Mensen fotografeerde ze alleen als voorbijganger of als onderdeel van bijvoorbeeld een rouwstoet. De bovenstaande foto is dan ook een uitzondering. Een keer legde ze zichzelf vast. Of ze haar camera aan een buurman of buurvrouw heeft uitgeleend of een eerste versie van de zelfontspanner heeft gebruikt, is niet duidelijk.

Helemaal rechts op de foto Elisa Mulder. De dame naast haar is waarschijnlijk haar zus Maria. Elisa is hier dertig jaar oud. 

De Hooge Steenweg in de richting van de Visstraat.

De begrafenisstoet van Mgr. Godschalk. Deel van de rouwstoet met de lijkwagen. Naast de wagen Suisse Van den Heuvel met steek en hellebaard. De enige bij Erfgoed bekende foto’s van deze begrafenis. 

Elisa fotografeerde in een tijd die we vooral kennen door de ogen van mannelijke fotografen. Pierre Weijnen, Adolf van Engelen en A.C. Verhees waren rond dezelfde tijd actief. Het is niet duidelijk of Elisa technieken of tips heeft uitgewisseld met deze heren. Het is niet onwaarschijnlijk dat ze wel contact met hen heeft gehad. Dat ze waarde hechtte aan haar werk, blijkt uit het feit dat achterop iedere foto een stempel met haar naam staat.

Ondernemer en fotograaf

Een ondernemer en een fotograaf. Niet twee begrippen die je direct met een vrouw uit 1900 zou verbinden. Toch was Elisa beiden. Haar stereofoto’s zijn een uniek onderdeel van de beeldcollectie van Erfgoed ’s-Hertogenbosch. Daarom verdient Elisa haar plaats in het rijtje van de belangrijke Bossche fotografen van eind negentiende eeuw.