Eendenkooi Maaspoort
In ’s-Hertogenbosch bevonden zich vanaf de 17de eeuw verschillende eendenkooien. Er waren binnen de gemeente en directe omgeving van ’s-Hertogenbosch acht eendenkooien. In de Gement zijn nog twee eendenkooien die zich nog in hun “natuurlijke” omgeving bevinden. Binnen de gemeente ’s-Hertogenbosch is maar één eendenkooi nog bewaard gebleven. Deze kooi ligt midden in de wijk Maaspoort naast de Noorderplas. De eendenkooi wordt vanaf 2001 beheerd en onderhouden door een groep vrijwilligers. Zij willen de eendenkooi zo goed mogelijk terug brengen in de oude staat.
De eendenkooi in Maaspoort.
Een kijkje op de eendenkooi.
Wat zijn eendenkooien precies?
De oudste eendenkooien in Nederland komen vermoedelijk al uit de 14de eeuw. Oorspronkelijk zijn er ca. 1500 kooien geweest waarvan er nu nog slechts 113 over zijn. Een eendenkooi bestaat uit en grote min of meer rechthoekige waterplas waaraan zich op de hoeken vangpijpen bevonden. Rondom de kooiplas bevond zich het kooibos. De meeste eendenkooien hebben 4 vangpijpen, een in elke windrichting, zodat onder alle windrichtingen gevangen kan worden. Eenden vliegen namelijk tegen de wind in op. De breedte en lengte van een vangpijp verschilt regionaal, van 20 tot 100 meter. Rietschermen langs de vangpijpen en kooiplas voorkomen dat de eenden de kooiker te vroeg zien en verontrust raken. De vangpijpen worden naar het einde toe steeds smaller.
Eendenjacht met net, Philips Galle 1582 - 1633. Collectie Rijksmuseum.
De kooiker probeert, met behulp van zijn kooikershondje, de opvliegende eenden verder naar achteren de vangpijp in te lokken. Daar worden ze, door een klep dicht te trekken, vervolgens gevangen ineen vanghokje. Ook konden eenden gevangen worden door voer in de vangpijp te strooien. De tamme eenden van de kooiker lokken op deze manier de wilde soortgenoten de vangpijp in.
Onderzoek naar eendenkooi Maaspoort
Op verzoek van de Stichting eendenkooi Maaspoort is op 19 maart 2007 een klein onderzoekje uitgevoerd naar de restanten van het oorspronkelijke kooikershuisje in de eendenkooi. Vanwege de restauratie en onderhoud van de kooi was er behoefte om gereedschappen en broedkorven op te kunnen bergen.
Luchtopname van de eendenkooi Maaspoort.
Archeologisch onderzoek 19 maart 2007 naar het kooikershuisje.
Het onderzoek vond met de hand plaats omdat het technisch niet mogelijk was het onderzoek met een graafmachine uit te voeren. Gelukkig was een klein deel van de fundering nog boven het maaiveld bewaard gebleven. Hierdoor kostte het minder moeite om het muurwerk vrij te leggen. Helaas was het gebouwtje ondiep gefundeerd waardoor een belangrijk deel van de plattegrond verdwenen was. Van slechts twee zijden van het gebouw waren de muren, deels, bewaard. De stenen van de muurwaren hergebruikt en kunnen dus geen aanwijzing vormen van de aanleg van het kooikershuisje. De kooi moet op basis van historische gegevens aangelegd zijn tussen 1665 en 1739.
Een nieuw kooikershuisje
Op basis van de resultaten van het onderzoek heeft het architectenbureau Sloven een plan gemaakt voor de herbouw van het kooikershuisje. Dit gebouwtje is kort na het onderzoek gebouwd en biedt nu onderdak aan de werkers in de kooi en functioneert als opslagruimte. Het huisje heeft een inrichting zoals een kooiker dat rond 1900 had.
Het herbouwde kooikershuisje in de eendenkooi Maaspoort.
Het interieur van het kooikershuisje.
Meer informatie
Kijk voor meer informatie over de eendenkooi Maaspoort op:
www.eendenkooimaaspoort.nl
