Door granaten om het leven: de indrukwekkende nalatenschap van Zuster Leonardini

  
Bij Erfgoed ’s-Hertogenbosch draait alles om het bewaren en tentoonstellen van verhalen. Soms zijn dat eeuwenoude documenten, soms net opgegraven scherven — en af en toe is het een persoonlijke schenking die ineens geschiedenis laat ademen. Zo ook deze aangrijpende bijdrage van collega archeoloog Marlous Craane, die namens haar moeder en tantes een foto en een indrukwekkend verslag overdroeg. Het gaat om een getuigenis uit de laatste dagen van hun tante Johanna Hendrika Hilker — ‘Jo’ — die in oktober 1944 om het leven kwam bij de bevrijding van Engelen. 

Marlous Craane met een foto van haar oudtante Jo Hilker.

Johanna Hilker 

Eind juli 1944, tijdens de Tweede Wereldoorlog, treedt Jo tot het klooster. Ze begint dan namelijk aan de novicen opleiding in Engelen bij de Zuster Sociëteit van Jezus, Maria en Jozef (ook wel de Zusters van JMJ). Vanaf dat moment heet ze Zuster Leonardini. De geallieerden rukken rond deze tijd steeds meer op. Daarom vertrekken veel mensen uit de gebieden rond Engelen. Sommigen gaan naar het verblijf van de Zusters van JMJ. Hier is het namelijk veiliger, maar dit duurt niet lang. Op 27 oktober 1944 wordt Engelen namelijk ontruimd op bevel van de Duitsers. De inwoners, zusters en gevluchte mensen trekken dan de polders in, richting veilig gebied. De moeilijke en gevaarlijke momenten die zij vanaf dat moment meemaken, worden in het verslag tot in detail beschreven: 

''De mensen uit Engelen, die voor een groot gedeelte in de polder zijn gebleven, helpen ons wat ze kunnen en maken van hekken en palen en stroo een warme schuilplaats voor ons. Zo maken we 2 angstige dagen en 2 nog angstigen nachten in de openlucht, te midden van het zwaarste geschut en rondom ontploffende granaten. 't Is ontzettend; we verwachten elk ogenblik de dood.'' 

Het verslag geschreven door Riet Hilker, de zus van Jo Hilker.

Het boekje 

Het boekje is geschreven door Riet Hilker. Riet is de zus van Jo en de oma van Marlous. In het boekje staan de dagen kort voor het overlijden van Jo tot in detail beschreven. De familie Hilker woonde tijdens de oorlog in Rotterdam en kreeg pas na de bevrijding te horen over het overlijden van Jo. De moederoverste van Jo schrijft hun dan een brief over haar overlijden. Ook krijgen zij van een medezuster het uitgebreide verslag over de laatste dagen van Jo. Riet schrijft de brief en het verslag over in haar boekje. Het boekje komt daarom pas uit juli 1945. 

Lees het hele verslag 

Wil het hele verslag lezen? De foto en het hele verslag zijn digitaal te in te zien via onze website: 1021 Losse stukken en kleine collecties | Collecties Erfgoed 's-Hertogenbosch 

Oorlogsslachtoffers 's-Hertogenbosch 

De informatie die wij uit de geschonken bronnen kunnen halen, vormen een belangrijke en persoonlijke aanvulling op de lijst van Oorlogsslachtoffers op onze website. Erfgoed ’s-Hertogenbosch is bezig om de verhalen van alle Bossche slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog op de website compleet te maken. Voor meer achtergrondinformatie over de criteria voor opname in de lijst en het project zie: Overzicht oorlogsslachtoffers gemeente ’s-Hertogenbosch | Erfgoed 's-Hertogenbosch  

Het verslag is ook meteen gebruikt om het verhaal van Jo aan te vullen en compleet te maken op de lijst van Oorlogsslachtoffers. Ook dit verhaal is op onze website te bekijken: Hilker, Johanna Hendrika | Erfgoed 's-Hertogenbosch

Meer info  

• Over de Tweede Wereldoorlog in 's-Hertogenbosch en omgeving. 

• Over digitale oorlogsbronnen uit 's-Hertogenbosch en omgeving.