Van West II naar De Schutskamp

Wie op het centraal station het centrum van ’s-Hertogenbosch de rug toekeert, kijkt uit over de Bossche wijken in West. Het is hier waar, tussen Boschveld en De Kruiskamp in, multiculturele en sportieve wijk De Schutskamp ligt. De wijk is ontstaan in de jaren ’60 van de vorige eeuw. Dit was een nodige uitbreiding van een snelgroeiende stad. Het werd snel het thuis van niet alleen een diverse groep Bosschenaren, maar ook van (inter)nationale sporttoernooien. Zo biedt deze wijk een interessant stukje recente stadsgeschiedenis. 

Het structuurplan 

Begin jaren ’60 ging het grootste bouwplan tot dan toe van start in ‘s-Hertogenbosch. Het uitbreidingsplan West II, de oude naam van De Schutskamp, zou plek gaan bieden aan 30.000 inwoners. Dat was hard nodig, want de woningnood in de stad bleef een probleem. De Schutskamp werd als een van de eerste wijken gebouwd met het structuurplan.  

Het plan bracht, zoals de naam al verraad, structuur aan in de stad. Dit deed het door duidelijke woon-, werk en recreatiegebieden te maken. In De Schutskamp werden woningen de grond uitgestampt en in rechte, strakke lijnen naast elkaar geplaatst. Het resultaat was duizenden moderne middenstandwoningen. Deze waren niet te vergelijken met de woningen voor de rijke middenklasse op Zuid. Ze bestonden namelijk uit goedkope woningen en flats. 

Het structuurplan van ’s-Hertogenbosch. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch. 

Het functionalisme en de wijkgedachte 

Twee populaire stedenbouwkundige ideeën van de jaren ’60 hadden hun invloed op de opbouw van de Schutskamp: het functionalisme en de wijkgedachte. Woon-, werk- en recreatiegebieden hadden elk hun eigen plek en winkels stonden samen in één winkelcentrum. Het doel was dat een wijk los zou kunnen werken van de binnenstad. Daarnaast was het idee dat er een gemeenschapsgevoel zou kunnen ontstaan in de eigen buurt.  

Met een duidelijke grens tussen andere wijken, werd zo ook De Schutskamp een apart deel van de stad. De groene gebieden om West dienden als afscheiding. Winkelpassage en wijkcentrum De Helftheuvel bracht daarnaast alles wat een mens nodig had. Met de bouw van sporthal De Schutskamp eind jaren ’60 waren de voorzieningen compleet. Zo werd De Schutskamp de eerste grote zelfstandig werkende wijk van ’s-Hertogenbosch. 

Het begin van de opspuitingen voor Plan West II. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch. 

Sporthal De Schutskamp 

Eind jaren ’60 werd de eerste fase voor de bouw van sportgebied Schutskamp gestart. Het plan was om genoeg sportaccommodaties te regelen voor in De Schutskamp. De inwoners van ’s-Hertogenbosch zouden zo een plek krijgen waar zij verschillende sporten konden bedrijven. In 1970 was het zover en opende sporthal De Schutskamp. Hier lagen zes voetbalvelden, drie korfbalvelden en drie kleedgebouwen naast.  

In de loop van de jaren kwamen er meer uitbreidingen. Zo kwamen er nieuwe tennisvelden en een zwembad in de wijk. Deze sportvoorzieningen brachten behalve fijne recreatiemogelijkheden, ook het doorbreken van sociale normen. Zo kwam de gemeenteraad met het verzoek om meer tennisvelden toe te voegen. Dit met het doel dat deze sport niet meer alleen voor de elite zou zijn.  

De tennisbanen bij De Schutskamp. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch. 

Sportevenementen in De Schutskamp 

De gloednieuwe sporthal in De Schutskamp bracht meer dan alleen sportvoorzieningen voor de lokale bevolking. Vanaf de jaren zeventig zou deze talloze nationale en internationale sportevenementen naar ’s-Hertogenbosch halen.  

Van vechtsporten zoals taekwondo en boksen tot het nationale jeugdtoernooi tafeltennis in 1977. Tijdens de nationale kampioenschappen damesturnen in 1984 vlogen sporters door de zaal. Net zoals door de jaren heen vele volleyballen, badmintonshuttles en pingpong batjes. Met dank aan zijn sporthal is De Schutskamp ook in de buitenwereld op de kaart gezet. Tot op de dag van vandaag biedt het een plek waar sport en verbinding samenkomen. 

De Bossche midgetgolf kampioenschappen bij De Schutskamp in 1987. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch. 

Multiculturele samenleving 

Naast zijn sportiviteit kenmerkt De Schutskamp zich ook aan het multiculturele karakter van de wijk. Vanaf de jaren ’60 kwamen er steeds meer Turkse en Marokkaanse gastarbeiders naar ’s-Hertogenbosch. In de jaren daarna groeide deze groep doordat zij hun gezin naar Nederland mochten halen.  

De Schutskamp werd een populaire plek voor migranten. In een oude school in de wijk kwam een moskee. Inmiddels heeft iets minder dan de helft van de inwoners een buitenlandse achtergrond. De grootste groepen komen nog steeds uit Turkije en Marokko. Helaas stegen met de komst van deze nieuwe inwoners ook de gevallen van discriminatie. 

Intensief zorggebied 

De Schutskamp kampte niet alleen met problemen van discriminatie. In de jaren negentig werd de wijk bestempeld als “intensief zorggebied”. Dit kwam door de groeiende vergrijzing en de hoge aantallen migranten in de wijk.  

Niet alleen gezondheid was een probleem, maar ook de sociale veiligheid. Vanaf de jaren ’70 kampte de gemeente al met de vraag hoe zij jongeren van de straat konden houden. Jeugdcentra waren in deze tijd niet meer dan bouwvallen. Sportveldjes in de wijk werden slachtoffer van de heersende vernielzucht. In de jaren ’90 bleven de problemen door jongeren een ergerpunt.  

Winkelcentrum De Helftheuvel in 1969. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch. 

Verbinding door te bewegen 

Toch zijn er ook genoeg voorbeelden die verbinding in De Schutskamp laten zien. Deze verbinding kwam bijvoorbeeld door het sportieve karakter dat er vandaag de dag nog steeds heerst. Zo gaven sportclubs asielzoekers de kans om toevlucht te vinden in sport. Hierdoor leerden ze ook nieuwe mensen kennen. Zwembad De Schutskamp opende daarnaast zijn deuren voor vrouwelijke migranten die hier zwemles kregen.  

Verder kregen inclusieve evenementen plek in de sporthal. Zoals het vijfjarig bestaan van gaysportclub Zoete Lieve Gerritje, waarvoor de club een internationaal sporttoernooi organiseerde. Met de Olympische 55+ tour stonden ouderen centraal. Tot slot biedt de Schutskamp al jaren voorzieningen voor gehandicapten.  

Een sportevenement dat in de afgelopen jaren steeds populairder werd, is het ramadan-zaalvoetbaltoernooi. Tijdens de ramadan strijden teams in Sporthal De Schutskamp voor de winst. Dit evenement is inmiddels niet meer alleen voor moslims. Het zijn initiatieven zoals deze die laten zien dat de bewoners van De Schutskamp niet bij de pakken neer blijven zitten. Er zijn ook mensen die zich juist inzetten voor verbinding en tolerantie in hun wijk.  

Actueel 

Ondanks deze positieve ontwikkelingen, blijft De Schutskamp een wijk die wat extra aandacht nodig heeft. Eind 2024 is er een gebiedsplan ontwikkeld om de wijk deze aandacht in 2025 te kunnen geven. Waar Schutskamp kampt met maatschappelijke problemen, heeft het de mogelijkheid om in plaats van te polariseren juist te verbinden.  

Met zijn vele voorzieningen heeft de wijk al de middelen om meer uit zijn gemeenschap te halen. De relatief jonge Bossche wijk De Schutskamp heeft zich dus vanuit een divers verleden ontwikkeld en stoomt zich zo klaar voor een toekomst waarin het als voorbeeld kan dienen van hoe een inclusieve samenleving eruit hoort te zien.   

De flats op de Kooikersweg ca.1975. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch.