Slotstuk De Kruiskamp

Via de tunnel onder het station kan je zo stadsdeel West in rijden. Door deze weg helemaal te volgen, kom je uiteindelijk in De Kruiskamp terecht. Een uitbreidingswijk uit de jaren ’60 die naast De Schutskamp is gebouwd. De groene weilanden in dit gebied moesten plaatsmaken voor de vele woningen die hier zouden komen. Tegenwoordig vind je in het hart van de wijk het Beatrixpark en de daaromheen gelegen scholen. Om tot dit herkenbare hedendaagse De Kruiskamp te komen, gaat een interessant stukje geschiedenis vooraf. 

Uitbreidingsplan Kruiskamp 

Begin jaren ’60 ging het uitbreidingsplan West II van start. Door de snelle groei van ’s-Hertogenbosch was de bouw van nieuwe wijken zoals De Schutskamp (West II) hard nodig. Deze volgde na West I, ook wel bekend als Boschveld. De bouw van West I en II loste nog niet het woningnoodprobleem van de stad op. Daarom zou er nog een wijk komen, De Kruiskamp, die het slotstuk zou vormen van West.  

De gemeente ruilde stukken grond van de boeren in Kruiskamp met grond ergens anders. Zo konden ze het gebied vrijmaken voor de nieuwe bebouwing. Er was veel vraag onder Bosschenaren voor de nieuwe villa’s en bungalows. Zeker omdat deze dichtbij het nabijgelegen groen kwamen te staan. De Bossche gemeenteraad zag in zijn plannen een prachtige woonwijk verrijzen.  

Een maquette van De Kruiskamp. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch.  

Een gestructureerde wijk 

De Kruiskamp werd net zoals de Schutskamp gebouwd met het structuurplan. Het doel van dit plan was om duidelijke woon-, werk en recreatiegebieden te maken. Dit sloot aan op twee populaire stedenbouwkundige ideeën van de jaren ’60: het functionalisme en de wijkgedachte. De gemeente wilde dat Kruiskamp een gemengde bebouwing van straten, centra, bungalows en villa’s zou hebben. Daarnaast kreeg de wijk arbeidswoningen, die een bekend onderdeel van de nieuwe woonwijken van Nederland waren.  

Naast woningen kreeg de wijk voorzieningen zoals scholen, verschillende winkelcentra en een eigen wijkverwarming. De bouw van de woningen verliep sneller dan dat van de voorzieningen. Toch kon De Kruiskamp snel zelfstandig functioneren. De wijk trok veel nieuwe bewoners in het snelgroeiend ’s-Hertogenbosch. De stad mocht in 1967 zelfs zijn 80.000ste bewoner verwelkomen, die werd geboren in De Kruiskamp. 

De wijkverwarming van De Kruiskamp. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch. 

Zelfstandig karakter 

Het zelfstandige karakter van de wijk was precies wat de gemeente bij de bouw voor ogen had. De nieuwe wijken lagen wat verder van het centrum. Het was daarom de bedoeling dat de inwoners in de eigen woonomgeving konden blijven voor al hun voorzieningen.  

Dit ging gepaard met de wijkgedachte. Hierbij was het de bedoeling dat er een gemeenschapsgevoel in de wijk zou ontstaan. Waar eerst de kerk voor het saamhorigheidsgevoel zorgde, was het nu aan de stedenbouwkundigen om dit te doen. Er was wel een parochie opgenomen in het uitbreidingsplan van de Kruiskamp. Hiernaast werden echter wel ook voorbereidingen getroffen voor een wijkcentrum. 

De pastoor van parochie Maria Geboorte in 1989. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch. 

Onrustige jongeren 

Lang bleef het niet rustig in de Kruiskamp. Midden jaren zeventig brak nieuws uit over vernielingen in de wijk. Het waren de jongeren uit de wijk en het nabijgelegen woonwagenkamp die zorgden voor overlast. In de jaren daarvoor bleek al dat bewoners behoefte hadden aan een plek voor de jeugd. Terwijl er langzamerhand een vergrijzingsproces ontstond in de wijk, konden jongeren behalve op de straat nergens samenkomen. 

Deze problemen waren niet snel verdwenen en de jaren ’90 zagen nog steeds soortgelijke situaties. Groepen jongeren teisterden de buurt en er waren weinig recreatievoorzieningen voor kinderen. Daarnaast was er een onrustige verkeerssituatie in West door drukke kruisingen en te hard rijdende bestuurders. Een veilige plek om te spelen was daarom essentieel. 

Het Beatrixpark. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch. 

Een wijk in actie 

Het waren niet alleen de autoriteiten die de problemen wilden aanpakken. Wijkbewoners zelf kwamen in de jaren ‘90 ook in actie om hun wijk leefbaarder te maken. Zo werd vanuit burgerlijk initiatief de Verkeersweek geboren. De politie hielp mee door het verkeer extra in de gaten te houden. Daarnaast werd er aandacht gevraagd voor verkeersslachtoffers. De Kruiskamp was de eerste Bossche wijk die de Verkeersweek organiseerde.  

Ook het jongerenprobleem vond zijn oplossing in onder andere de gemeenschap. Bewoners motiveerden elkaar om samen in gesprek te gaan en stelden een actieplan op. Zo kwam er eind jaren ’90 toch plek voor jongeren in een buurtcentrum dankzij vrijwilligers van wijkcomité Kruiskamp.  

De gevaarlijke kruising op de Kooikersweg. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch. 

Verbinding tussen nationaliteiten 

Problemen in de wijk kwamen niet alleen voort uit een gebrek aan een gesprek tussen jong en oud. De verschillende nationaliteiten in de wijk konden ook voor enige botsing tussen de bewoners zorgen. Om meer verbinding te krijgen werd er een multicultureel comité opgericht eind jaren ’90. Dit comité bood niet alleen een plek voor mensen om samen te werken. Het zorgde er ook voor dat alle verschillende inwoners gerepresenteerd werden in de wijkraad.  

Via diverse projecten kwam er aandacht voor de integratie van bewoners. De focus in de Kruiskamp lag niet alleen op het helpen van bewoners om zich aan de Nederlandse cultuur aan te passen. Buurtevenementen door de jaren heen gaven ook juist de mogelijkheid om elkaars verschillende nationaliteiten te ontdekken. Op een markt van andere keukens genieten of tijdens het Suikerfeest bij de buren aanschuiven. Zo is er ook plek voor gevoel van verbinding in De Kruiskamp. 

De scholengemeenschap 

In De Kruiskamp huist ook een grote scholengemeenschap. Deze scholen dragen bij aan het bruisend hart van de wijk. Maatschappelijke projecten zijn met de scholen verbonden. Zo dragen leerlingen door middel van sponsorlopen en goede doelen acties bij aan de wijk en daarbuiten. 

De leerlingen ontvangen zelf ook wat extra hulp. Dat is nodig, want De Kruiskamp blijft een wijk waar ontwikkelingskansen achterblijven. Met behulp van projecten zoals het Bosch Leerorkest krijgen kinderen toch een kans om bijvoorbeeld een instrument te bespelen. Dit initiatief van koningin Maxima zorgt al sinds 2011 voor wat meer muziek in de wijk.  

Een kunstwerk van Bossche basisschool De Kruisboelijn bracht op een veiling geld op voor het goede doel. Bekijk in beeldbank Erfgoed ’s-Hertogenbosch. 

Actueel 

De Kruiskamp heeft zich sinds zijn ontstaan ontwikkeld tot een grote wijk met veel verschillende inwoners. Polarisatie en een sociale afstand tussen buren blijven een probleem, ondanks de verbeteringen van de afgelopen decennia. Inwoners blijven zich echter inzetten voor hun wijk. Onder andere sociale media speelt tegenwoordig een rol om iedereen te blijven betrekken. Het gebiedsplan van eind 2024 geeft West daarnaast wat extra aandacht. Zo kan de wijk zich weer verder gaan ontwikkelen. 

De Kruiskamp ontstond als plek waar het groeiende aantal inwoners van de stad moest worden opgevangen. Inmiddels is het het thuis geworden van een diverse groep Bosschenaren. Samen blijven zij zich inzetten om het diverse karakter van De Kruiskamp te behouden en doen verbinden.