Bijzondere restauratie peilschaal bij het Bossche Voldersgat
Bij het Voldersgat is een 19e-eeuwse keramische peilschaal gerestaureerd. Het materiaal is bijzonder, omdat de meeste peilschalen uit natuursteen bestaan. Omdat we dit soort peilschalen nu niet meer gebruiken om het waterpeil te meten en we dit erfgoed wel willen bewaren, is de karakteristieke peilschaal uit het water gehaald en gerestaureerd. Een mooie samenwerking tussen Erfgoed ’s-Hertogenbosch en restaurator Kelly Witteveen.
Een deel van de peilschaal
Peilschaal Voldersgat
In het Voldersgat hangt sinds de 19e eeuw deze keramische peilschaal. Na al die jaren in het water is hij flink beschadigd. ‘’De peilschaal was gebroken in verschillende stukken. Hij is van de kademuur gehaald en moest worden gereinigd”, vertelt restaurator Kelly Witteveen. Ze is specialist in het restaureren van keramiek en glas.
Restauratieproces
Kelly: “De verlijming van de stukken moest zorgvuldig gebeuren, aangezien de peilschaal straks ook weer deels onder water komt te staan. De samenstelling van de lijm is met zorg gekozen, omdat deze door het water niet mag oplossen.”
Samen met restauratieaannemer Nico de Bont en monumentenadviseur Diane van der Heijden van Erfgoed ’s-Hertogenbosch heeft Kelly gezocht naar een goede restauratiemethode. De beschadigingen zijn opgevuld met op kleur gebrachte epoxy. De zwarte cijfers zijn met dezelfde epoxy hersteld.
Detail van de peilschaal voor restauratie
Kelly aan het werk tijdens restauratieproces
Amsterdams Peil
De peilschaal in het Voldersgat is een van de weinige in ’s-Hertogenbosch met een oude schaalverdeling, namelijk het Amsterdams Peil (AP). Deze maatvoering werd gebruikt in heel Nederland tussen 1829 en 1891.
Het AP is gebaseerd op het gemiddelde zomervloedpeil van het Amsterdamse IJ. Omdat deze keramische peilschaal de oude maatvoering AP bevat, is hij zeer waarschijnlijk 19e-eeuws. Na 1891 is de maatvoering Normaal Amsterdams Peil (NAP) ingevoerd die we nog steeds gebruiken.
De peilschaal voor restauratie
De functie van peilschalen
Om de waterstand af te lezen, gebruikten mensen in de 17e eeuw al peilschalen. In gebieden met veel water is het nog steeds belangrijk om het waterpeil in de gaten te houden. Dat geldt zeker voor ’s-Hertogenbosch. Met een vaste peilschaal kun je steeds vanaf dezelfde hoogte op de meetlat meten. Hiermee is het mogelijk om de verandering in het waterpeil snel te bestuderen en daar op te reageren. Nu gebeurt dit volautomatisch. Er komt geen mens meer aan te pas die de peilschaal moet aflezen.
In ’s-Hertogenbosch hangen nog verschillende oude peilschalen. Ook de natuurstenen peilschaal aan de Binnenhaven heeft de oude maatvoering AP. Deze peilschaal is in 2016 gerestaureerd en teruggebracht naar zijn originele hoogte.
Het bovenste deel van de gerestaureerde peilschaal teruggeplaatst
De terugkeer van de gerestaureerde onderkant